મહારાષ્ટ્રના રાજકારણમાં રણશિંગુ ફૂંકાઈ ગયું છે અને હવે દાવ પર જે છે તે માત્ર સત્તા નથી પણ અસ્તિત્વની લડાઈ છે. સોમવારે રાજ્ય ચૂંટણી પંચે 29 મહાનગરપાલિકાઓ માટે ચૂંટણીના કાર્યક્રમની જાહેરાત કરી હતી, જે મહારાષ્ટ્રના રાજકીય પુનર્ગઠન માટે ‘ફાઈનલ ફ્રન્ટિયર’ સાબિત થવાની છે. જો કે, મતદાન 29 શહેરોમાં થવાનું છે, પરંતુ આ સમગ્ર જંગનું કેન્દ્રબિંદુ બૃહન્મુંબઈ મહાનગર પાલિકા એટલે કે BMC છે.
₹74,427 કરોડના અધધ… બજેટ સાથે BMC માત્ર એક નાગરિક સંસ્થા નથી, તે એક આર્થિક સામ્રાજ્ય છે, જેની વાર્ષિક ખર્ચ કરવાની શક્તિ માલદીવ, ભૂતાન અને ફિજી જેવા વિશ્વના લગભગ 50 દેશોના GDP કરતા પણ વધુ છે. શિવસેના અને NCPમાં થયેલા મોટા વિભાજન પછી પ્રથમ વખત છે, જ્યારે મુંબઈના મતદારો નક્કી કરશે કે શહેરની તિજોરીની ચાવી અને તેની વૈચારિક વિરાસતનો અસલી વારસદાર કોણ છે.
આ લડાઈની ભયાનકતા સમજવા માટે આંકડાઓ પર નજર નાખવી જરૂરી છે. નાણાંકીય વર્ષ 2026 માટે BMCનું બજેટ મુંબઈની આર્થિક શક્તિનું પ્રમાણ છે. જ્યારે કોઈ એક શહેરની કાઉન્સિલ પાસે બાર્બાડોસ કે મોન્ટેનેગ્રો જેવા આખા દેશ કરતા વધુ સંસાધનો હોય, ત્યારે તેની 227 બેઠકો પરનો કબજો રાષ્ટ્રીય વ્યૂહાત્મક મહત્ત્વનો વિષય બની જાય છે.
ઐતિહાસિક રીતે, BMC એ શિવસેનાની ‘ફિક્સ્ડ ડિપોઝિટ’ રહી છે. લગભગ ત્રણ દાયકા સુધી ઠાકરે પરિવારે આ તિજોરીનો ઉપયોગ કરીને પોતાનું પાયાનું નેટવર્ક મજબૂત કર્યું હતું. હવે, ઉદ્ધવ ઠાકરે (UBT) અને એકનાથ શિંદે જૂથ વચ્ચે પક્ષના વિભાજન પછી આ લડાઈ જેટલી રાજકીય છે તેટલી જ આર્થિક રીતે ટકી રહેવાની પણ છે.
નાયબ મુખ્યમંત્રી દેવેન્દ્ર ફડણવીસે સ્પષ્ટ કરી દીધું છે કે- મહાયુતિ (ભાજપ-શિંદે-અજિત પવાર) આ ચૂંટણીને શિસ્તબદ્ધ ‘વોર મશીન’ તરીકે લડી રહી છે. જો કે, આ ગઠબંધન સંપૂર્ણપણે એકસમાન નથી. ફડણવીસની જાહેરાત કે ગઠબંધન ભૌગોલિક સ્થિતિ અનુસાર બદલાશે – કેટલીક જગ્યાએ અજિત પવાર સાથે ભાગીદારી કરશે જ્યારે પુણે અને પિંપરી-ચિંચવડમાં ‘ફ્રેન્ડલી ફાઇટ’ કરશે – તે અત્યંત ગણતરીપૂર્વકની માઇક્રો-મેનેજમેન્ટ વ્યૂહરચના સૂચવે છે.
ભાજપનો ઉદ્દેશ્ય સ્પષ્ટ છે – મુંબઈમાં આખરે પોતાનો મેયર બેસાડવો, જે લક્ષ્ય રાજ્યમાં સિનિયર પાર્ટનર હોવા છતાં અત્યાર સુધી તેમનાથી દૂર રહ્યું છે. મુંબઈમાં એકનાથ શિંદેને સમર્થન આપીને તેઓ પરંપરાગત ‘મરાઠી માણસ’ની વોટબેંકમાં ગાબડું પાડવાની આશા રાખે છે, જ્યારે બિન-મરાઠી અને કોસ્મોપોલિટન મતોને કમળના નિશાન નીચે એકત્રિત કરવા માગે છે. આ તરફ ઉદ્ધવ ઠાકરે માટે 2026ની BMC ચૂંટણી અસ્તિત્વનું સંકટ છે. જો તેઓ મુંબઈ પરનો અંકુશ ગુમાવશે, તો UBT જૂથ હાંસિયામાં ધકેલાઈ જવાનું જોખમ છે. કદાચ આ જ મજબૂરી છે કે લાંબા સમયથી ગાયબ રહેલો ઉદ્ધવ અને રાજ ઠાકરે વચ્ચેનો ‘ભાઈપ્રેમ’ અચાનક હેડલાઇન્સમાં છે.
મુંબઈ અને મહારાષ્ટ્રના અમુક વિસ્તારમાં ‘રાજ ફેક્ટર’ બેધારી તલવાર છે. મરાઠી માણસનું એકત્રીકરણ. જો ઠાકરે ભાઈઓ એક થાય, તો તે મરાઠી ભાષી વસ્તીમાં એક શક્તિશાળી ભાવનાત્મક લહેર પેદા કરી શકે છે, જે શિંદે-ભાજપ ગઠબંધનને રોકી શકે છે. આ સંભવિત ‘ભાઈચારો’ કોંગ્રેસને અત્યંત અસ્વસ્થ કરી રહ્યો છે. ઉદ્ધવ જૂથ દ્વારા કટ્ટર પ્રાદેશિકવાદ તરફનો ઝુકાવ કોંગ્રેસના સેક્યુલર અને પરપ્રાંતીય વોટ બેઝને દૂર કરી શકે છે, જેનાથી વિપક્ષોમાં તિરાડ પડી શકે છે.
આચારસંહિતા લાગુ થવાના થોડા દિવસો પહેલા જ શહેરી વિકાસ વિભાગ દ્વારા મુંબઈ અને તેના ઉપનગરો માટે ₹172 કરોડ જાહેર કરવામાં આવ્યા છે. જ્યારે સરકાર તેને ‘જરૂરી ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ફંડિંગ’ તરીકે રજૂ કરે છે, ત્યારે વિપક્ષ તેને મતદાનના દિવસ પહેલાં હાઈ-વિઝિબિલિટી પ્રોજેક્ટ્સ પૂરા કરવા માટે વહીવટદારોને આપવામાં આવેલું ‘વોર ચેસ્ટ’ માને છે.
તો આગળ શું? આ ચૂંટણી મુખ્યત્વે બે વિષયો પરનો જનમત હશે – વિકાસ વિરુદ્ધ વિરાસત. મહાયુતિ ‘ડબલ એન્જિન’ ગ્રોથ મોડલ પર પ્રચાર કરશે, જેમાં કોસ્ટલ રોડ અને મેટ્રો વિસ્તરણ જેવા મેગા-પ્રોજેક્ટ્સને હાઇલાઇટ કરવામાં આવશે. બીજી તરફ, મહાવિકાસ અઘાડી (MVA) – અને ખાસ કરીને ઉદ્ધવ જૂથ ‘મરાઠી અસ્મિતા’ અને ‘દિલ્હી દ્વારા મુંબઈને લૂંટવામાં આવી રહ્યું છે’ના નેરેટિવ પર જોર આપશે. મહત્ત્વના આંકડાઓ જોઈએ તો, કુલ બેઠકો: 2,869 (29 મહાનગરપાલિકાઓમાં), BMCની બેઠકો 227, મતદાન તારીખ: 15 જાન્યુઆરી, 2026, પરિણામની તારીખ: 16 જાન્યુઆરી, 2026, અહીં કુલ મહિલા મતદારો: 1.66 કરોડ (નિર્ણાયક પરિબળ)છે. અંતે, મુંબઈની આ લડાઈ માત્ર ડ્રેનેજ, રસ્તા કે લાઈટની નથી, તે મહારાષ્ટ્રના ભાવિ સત્તાધીશ કોણ હશે તેનું શક્તિ પ્રદર્શન છે. 16 જાન્યુઆરીના પરિણામો માત્ર મુંબઈના મેયર જ નક્કી નહીં કરે, પણ તે 2026 પછીના મહારાષ્ટ્રના રાજકારણની નવી દિશા નક્કી કરશે. જે પક્ષ મુંબઈના હૃદય અને તેની તિજોરી પર રાજ કરશે, તે જ રાજ્યના રાજકીય નકશા પર શાસન કરશે.•
