આપણા દેશમાં હાલ એક મુદ્દો વ્યાપક રીતે ચર્ચાવા માંડ્યો છે અને તે એ કે કોઇ પુરુષ પોતાની પત્ની સાથે બળજબરી પૂર્વક જાતીય સંબંધ બાંધે તો તેને બળાત્કાર ગણવો કે કેમ? અંગ્રેજીમાં આના માટે મેરિટલ રેપ એવો શબ્દ છે જેને આપણે વૈવાહિક બળાત્કાર કહી શકીએ. આને અપરાધ ગણવાની માંગણી કરતી કેટલીક અરજીઓ સુપ્રીમ કોર્ટમાં નારીવાદી ચળવળકારોએ કરી છે અને સુપ્રીમ કોર્ટમાં તેની સુનાવણી શરૂ થઇ છે.
ગુરુવારે સુપ્રીમ કોર્ટમાં ત્રણ ન્યાયાધીશોની બેન્ચે વૈવાહિક બળાત્કારને ગુનો જાહેર કરવા સંબંધિત અરજીઓની સુનાવણી શરૂ કરી. બેન્ચમાં ચીફ જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડ, જસ્ટિસ જેબી પારડીવાલા અને જસ્ટિસ મનોજ મિશ્રા સામેલ છે. સુનાવણીના પ્રથમ દિવસે અરજદારો વતી વરિષ્ઠ વકીલો કરુણા નંદી અને કોલિન ગોન્સાલ્વિસે દલીલો કરી અને તેમનો પક્ષ રજૂ કર્યો. બંને વકીલોનું કહેવું છે કે વૈવાહિક બળાત્કારને પણ કાયદાકીય રીતે બળાત્કાર ગણવો જોઈએ.
ભારતીય ન્યાય સંહિતા (BNS) હેઠળ જો કોઈ પુરુષ કોઈ મહિલા સાથે તેની સંમતિ વિના સેક્સ કરે છે, તો તે બળાત્કારની શ્રેણીમાં આવે છે.જો કે, આમાં એક અપવાદ છે. જો કોઈ પુરુષ તેની પત્ની સાથે તેની સંમતિ વિના સેક્સ કરે છે અને જો પત્નીની ઉંમર 18 વર્ષ કે તેથી વધુ હોય તો તે કાયદેસર રીતે બળાત્કાર નથી. આવી જોગવાઈ BNS ફોજદારી કાયદા પૂર્વે ભારતીય દંડ સંહિતામાં પણ હતી.
સુનાવણી દરમિયાન કરુણા નંદીએ કહ્યું કે આ લડાઈ સ્ત્રી અને પુરુષ વચ્ચે નથી પરંતુ સમાજ અને પિતૃસત્તા વચ્ચે છે. આ કેસનો એક મહત્વનો પ્રશ્ન જે ચીફ જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડે પણ પૂછ્યો હતો તે હતો કે “જો સુપ્રીમ કોર્ટ વૈવાહિક બળાત્કારના અપવાદને ગેરકાયદેસર જાહેર કરે છે અને તેને બળાત્કારનો દરજ્જો આપે છે, તો શું આ ગુનાને લગતો કોઈ નવો કાયદો બનાવવામાં આવશે?” કારણ કે ગુનાને લગતા કાયદા બનાવવાનું કામ સંસદનું છે અને કોર્ટનું કામ એ જોવાનું છે કે આવો કાયદો બંધારણીય છે કે નહીં. આ સવાલ પર કરુણા નંદીએ કહ્યું કે, “બળાત્કાર હજુ પણ ગુનો છે.
જો કોર્ટ આ અપવાદને ગેરબંધારણીય જાહેર કરે તો તેનાથી કોઈ નવો ગુનો નહીં બને. જો મારા પતિ, કોઈ અજાણી વ્યક્તિએ મારા પર બળાત્કાર કર્યો હોય તો તેને કોઈ છૂટછાટ મળતી નથી.” નુકસાની માટેની સરહદ અલગ ન હોઇ શકે. નંદીએ કહ્યું, “હું લિવ-ઇન રિલેશનશિપમાં રહી શકું છું અને જો સંમતિ વિના સેક્સ થાય છે તો તે પણ બળાત્કાર છે. જો હું પરિણીત છું અને જો મારી સાથે આ હિંસક કૃત્ય કરવામાં આવે તો શું તે બળાત્કાર નથી?
સુનાવણી દરમિયાન, કોર્ટે કહ્યું કે સરકારનું વલણ છે કે જો વૈવાહિક બળાત્કારને બળાત્કાર માનવામાં આવે છે, તો તે વૈવાહિક સંબંધોને અસ્થિર કરશે. તેના પર કરુણા નંદીએ કહ્યું કે આ દલીલથી મહિલાઓના મૂળભૂત અધિકારોને રોકી શકાય નહીં. તેમણે સુપ્રીમ કોર્ટના એક જૂના નિર્ણયનો ઉલ્લેખ કર્યો અને કહ્યું કે તે કિસ્સામાં, વૈવાહિક બળાત્કારના અપવાદમાં, પત્નીની ઉંમર 15 વર્ષથી વધારીને 18 વર્ષ કરવામાં આવી હતી.
એવી દલીલો પણ થઈ હતી જેને સુપ્રીમ કોર્ટે સ્વીકારી ન હતી. કરુણા નંદીએ ‘હેલ્સ પ્રિન્સિપલ’નો પણ ઉલ્લેખ કર્યો જે લગ્ન પછી પતિ-પત્નીને એક માને છે. આ સિદ્ધાંત હેઠળ પત્નીનો પોતાના શરીર પર કોઈ અધિકાર નથી. આ સિદ્ધાંતને બ્રિટિશ અદાલતોએ પણ નકારી કાઢ્યો છે. આ સિદ્ધાંત બ્રિટિશ ચીફ જસ્ટિસ મેથ્યુ હેલે 18મી સદીમાં આપ્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે પત્ની પર બળાત્કાર કરવા માટે પતિને દોષિત ઠેરવી શકાય નહીં કારણ કે લગ્ન પછી પત્ની પોતાની સ્વાયત્તતા પતિને આપી દે છે. કોલિન ગોન્સાલ્વેસે એમ પણ કહ્યું કે એક સર્વે મુજબ 40% પુરૂષો પોતાની પત્નીને સેક્સ માટે દબાણ કરવાને ખોટું નથી માનતા.
જસ્ટિસ જે.બી.પારડીવાલાએ કહ્યું કે તેમનો એક કાલ્પનિક પ્રશ્ન છે. તેમણે પૂછ્યું, “ધારો કે પત્ની પતિને સેક્સ કરવાની ના પાડે. તો પછી પતિ પાસે શું વિકલ્પ છે? શું તેણે છૂટાછેડા માટે માગણી કરવી જોઈએ? આના પર કરુણા નંદીએ કહ્યું, “પતિ બીજા દિવસે ફરી પૂછી શકે છે અથવા વાત કરી શકે છે. તમે પૂછી શકો છો કે આગલા દિવસે કઈ સમસ્યાઓ હતી. અથવા આપણે બીજી કોઈ સારી પદ્ધતિ અપનાવી શકીએ છીએ. કોલિન ગોન્સાલ્વેસે કોર્ટને કહ્યું કે અન્ય ઘણા દેશોમાં અદાલતોએ બળાત્કારને વૈવાહિક બળાત્કારનો દરજ્જો આપ્યો છે. તેમણે ઈંગ્લેન્ડ અને નેપાળની કોર્ટના નિર્ણયો પર કોર્ટનો અભિપ્રાય પણ આપ્યો. તેમણે કહ્યું કે ભારતનો આ કાયદો આંતરરાષ્ટ્રીય ધોરણનો નથી. આમાં સુનાવણી લાંબી ચાલી શકે છે. ભારતીય સમાજના ખ્યાલોને જોતા આમાં નિર્ણય લેવાનું અદાલત માટે થોડું મુશ્કેલ હશે..
