છેલ્લા કેટલાક સમયથી સમાનવ અવકાશયાત્રાઓમા ખાનગી કંપનીઓની ભાગીદારી ઓનો આરંભ કરાયો છે. આવી જ એક અવકાશ યાત્રામાં ભારતીય મૂળના સુનીતા વિલિયમ્સ સહિત બે અવકાશયાત્રાઓ અવકાશમાં આંતર રાષ્ટ્રીય અવકાશ મથક પર ગયા છે. તેઓ ૧૩ જૂને પૃથ્વી પર પરત ફરવાના હતા પણ યાન બગડી જતાં બોઇંગના સ્ટારલાઇનર અવકાશયાનમાં સવાર બે અવકાશયાત્રીઓ સુનિતા વિલિયમ્સ અને બૂચ વિલ્મોર પોતાને અવકાશમાં વિસ્તૃત અને અનિશ્ચિત મિશન અવધિનો સામનો કરી રહ્યા છે અને હજી સુધી પરત ફરી શક્યા નથી. શરૂઆતમાં માત્ર થોડા દિવસો ચાલવાનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, મિશન ટેકનિકલ પડકારોથી ભરપૂર હતું, અને યાનમાં ખરાબી સર્જાતા ખરેખર મોટો પડકાર ઉભો થઇ ગયો છે જેના કારણે મિશનની લંબાઈ અને પૃથ્વી પર તેમની પરત ફરવાની તારીખ પર પુનર્વિચાર કરવો પડ્યો છે.
5 જૂનના રોજ લોન્ચ કરાયેલ સ્ટારલાઇનર અવકાશયાન, ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન (ISS) પર પહોંચ્યા પછી તરત જ બહુવિધ હિલીયમ લીક અને થ્રસ્ટર નિષ્ફળતાનો સામનો કરવો પડ્યો. ફ્લાઇટ દરમિયાન પાવર માટે નિર્ણાયક એવા અવકાશયાનના સર્વિસ મોડ્યુલને નોંધપાત્ર સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો, જેમાં કેટલાક હિલીયમ લીકનો સમાવેશ થાય છે જેણે પાંચ થ્રસ્ટર્સને નિષ્ક્રિય બનાવ્યા હતા. CNN દ્વારા અહેવાલ મુજબ, આમાંથી ચાર થ્રસ્ટર્સ હવે સામાન્ય રીતે કાર્ય કરી રહ્યા છે.
બોઇંગ અને નાસા થ્રસ્ટરની ખામીને વધુ સારી રીતે સમજવા માટે ન્યુ મેક્સિકોમાં ગ્રાઉન્ડ ટેસ્ટ કરવાની યોજના ધરાવે છે. NASA એ દાવાઓને રદિયો આપ્યો છે કે અવકાશયાત્રીઓ અવકાશમાં “ફસાઇ ગયા” છે, તેણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું છે કે સ્ટારલાઇનર હજી પણ કટોકટીની પરિસ્થિતિઓમાં અનડોક કરી શકે છે અને ઉડી શકે છે. જો કે, હાર્મની મોડ્યુલની મર્યાદિત બળતણ ક્ષમતાને કારણે અવકાશયાન માત્ર 45 દિવસ માટે ISS પર ડોક કરી શકાય છે. આ સમયગાળા પછી, અવકાશયાત્રીઓને પૃથ્વી પર પાછા લાવવા માટે સ્પેસએક્સના ક્રૂ ડ્રેગન અથવા રશિયન સોયુઝ જેવા વૈકલ્પિક પરિવહન વિકલ્પોનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.
જો કે હજી સુધી અનિશ્ચિતતા પ્રવર્તતી રહેતા અવકાશ યાત્રીઓના ચાહકોમાં ચિંતાનો માહોલ છે. સુનીતાના વતનના ગામ ઝુલાસણમાં તો પ્રાર્થનાઓ શરૂ થઇ ગઇ છે. સ્ટારલાઇનર પ્રોગ્રામ પહેલાથી જ તેના $4.5 બિલિયન નાસાના બજેટને $1.5 બિલિયન વટાવી ચૂક્યો છે અને તેમાં અનેક વિલંબનો સામનો કરવો પડ્યો છે. વર્તમાન મિશનની ગૂંચવણો બોઇંગના નાણાકીય બોજમાં વધારો કરે છે અને તેની સમગ્ર પ્રોડક્ટ લાઇનમાં ગુણવત્તા અને સલામતીના મુદ્દાઓ બાબતે ચિંતા ઉભી કરે છે.
સ્ટારલાઇનરનુ આ સમગ્ર પ્રકરણ સમાનવ અવકાશયાત્રાઓના જોખમોને પણ ફરી એકવાર ઉજાગર કરે છે. અગાઉ આપણે કોલંબિયા સ્પેસ શટલ અકસ્માતમાં કલ્પના ચાવલા સહિતના અવકાશયાત્રીઓને ગુમાવ્યા છે. આશા રાખીએ કે સુનીતા વિલિયમ્સ અને બુચ વિલ્મોર વહેલી તકે સલામત રીતે પૃથ્વી પર પરત ફરે. જો કે નિયત અવઘી કરતા લાંબા રોકાણને કારણે પૃથ્વી પર પરત ફર્યા બાદ પણ તેમના પર ટૂંકા અને લાંબા ગાળાની આરોગ્ય લક્ષી તકલીફોનું જોખમ તો રહેશે જ. આ બધી બાબતો ધ્યાનમાં લઈને ખાસ મહત્વની ન હોય તેવી સમાનવ અવકાશયાત્રાઓ ટાળવામાં આવે તે જ
બહેતર છે.
