નવી દિલ્હી: સુપ્રીમ કોર્ટે (Supreme) સામાન્ય વર્ગના આર્થિક (Economic) રીતે નબળા વર્ગ (Class) માટે 10 ટકા અનામત (reserves) ની જોગવાઈને યથાવત રાખી છે. સુપ્રીમ કોર્ટમાં તેને મોદી સરકારની મોટી જીત માનવામાં આવી રહી છે. વાસ્તવમાં, કેન્દ્ર સરકારે બંધારણમાં સુધારો કરીને સામાન્ય વર્ગના આર્થિક રીતે નબળા વર્ગ માટે 10 ટકા અનામતની જોગવાઈ કરી હતી. અનામતની જોગવાઈ કરતા 103માં બંધારણીય સુધારાને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો હતો. 5 જજોની બેન્ચમાં ત્રણ જજોએ EWS અનામતની તરફેણમાં ચુકાદો આપ્યો હતો. જો કે હજુ બે જજોનો અભિપ્રાય બાકી છે.
આ ત્રણ જજોએ સમર્થનમાં ચુકાદો આપ્યો
જસ્ટિસ દિનેશ મહેશ્વરી, જસ્ટિસ બેલા ત્રિવેદી અને જસ્ટિસ જેબી પારડીવાલાએ EWS અનામતના નિર્ણયને માન્ય રાખ્યો હતો. જસ્ટિસ દિનેશ મહેશ્વરીએ પોતાનો અભિપ્રાય આપતા કહ્યું કે મોટો પ્રશ્ન એ છે કે શું EWS અનામત બંધારણની મૂળ ભાવનાની વિરુદ્ધ છે. શું SC/ST/OBC ને તેનાથી દૂર રાખવા એ મૂળભૂત ભાવનાની વિરુદ્ધ છે? તેમણે કહ્યું કે EWS ક્વોટા બંધારણનું ઉલ્લંઘન કરતું નથી. EWS આરક્ષણ સાચું છે. તે બંધારણની કોઈપણ જોગવાઈનું ઉલ્લંઘન કરતું નથી. તે ભારતના બંધારણના મૂળભૂત માળખાનું ઉલ્લંઘન કરતું નથી. જસ્ટિસ બેલા ત્રિવેદીએ કહ્યું કે, હું જસ્ટિસ દિનેશ મહેશ્વરીના અભિપ્રાય સાથે સહમત છું.
સમયની સાથે નિયમોમાં પણ બદલાવ જરૂરી છે: અમિત શાહ
આર્થિક અનામત સુપ્રીમ કોર્ટએ મોહર લગાવતા અમિત શાહે આ નિર્ણયને આવકાર્યો છે. તેઓએ આ મામલે મોટું નિવેદન આપ્યું હતું. અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે સમયની સાથે નિયમોમાં પણ બદલાવ જરૂરી છે. EWS સંવિધાનિક રીતે લાગુ કરવામાં આવ્યું છે. મોદી સરકારના આ નિર્ણયનો સમાજના લોકો સ્વાગત કર્યું છે. કેટલાક લોકોએ આ નિર્ણયને પડકારી હતી, પણ મને ખુશી છે કે નિર્ણય યથાવત રહ્યો છે. સુપ્રીમ કોર્ટનું કહેવુ છે કે, EWS આરક્ષણ અસંવિધાનિક નથી. EWS આરક્ષણને પૂર્ણ સંવિધાનિક રીતે લાગુ કરવામાં આવ્યું છે.
ક્યારે લાગુ કરવામાં આવ્યું હતું EWS અનામત
કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા વર્ષ 2019માં EWS અનામતની સિસ્ટમ લાગુ કરવામાં આવી હતી. આને લાગુ કરવા માટે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા બંધારણમાં 103મો સુધારો કરવામાં આવ્યો હતો. 2019 માં લાગુ કરાયેલ EWS ક્વોટાને વર્તમાન તમિલનાડુ સરકાર સહિત ઘણા અરજદારો દ્વારા કોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો હતો અને તેને બંધારણની વિરુદ્ધ ગણાવ્યો હતો. જો કે, પાછળથી 2022 માં, બંધારણીય બેંચની રચના કરવામાં આવી હતી અને 13 સપ્ટેમ્બરના રોજ, મુખ્ય ન્યાયાધીશ યુયુ લલિત, ન્યાયમૂર્તિ દિનેશ મહેશ્વરી, ન્યાયાધીશ રવિન્દ્ર ભટ્ટ, ન્યાયમૂર્તિ બેલા એમ ત્રિવેદી અને ન્યાયમૂર્તિ જેબી પાદરવાલાની બંધારણીય બેન્ચે તેના પર સુનાવણી શરૂ કરી હતી.
અરજદારોએ શું દલીલ કરી?
આ કિસ્સામાં, અરજદારોએ દલીલ કરી છે કે EWS અનામતનો હેતુ સામાજિક રીતે ભેદભાવ ધરાવતા વર્ગના ઉત્થાનનો હતો. પરંતુ જો તેનો આધાર ગરીબી છે તો એસસી, એસટી અને ઓબીસીને પણ તેમાં સ્થાન મળવું જોઈએ. આ સાથે, અરજીકર્તાઓએ તેમની દલીલમાં કહ્યું છે કે EWS ક્વોટા 50 ટકા અનામતની મર્યાદાનું ઉલ્લંઘન કરે છે.
સરકારનું આવું હતું વલણ
EWS આરક્ષણ પર, સરકાર વતી એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે EWS વિભાગને સામાજિક અને આર્થિક સમાનતા આપવા માટે આ સિસ્ટમ જરૂરી છે. કેન્દ્ર સરકાર વતી એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે આ સિસ્ટમથી આરક્ષણ કે અન્ય કોઈ વર્ગને નુકસાન નથી. બીજી તરફ 50 ટકા અનામત મર્યાદાના મુદ્દે કેન્દ્ર સરકારનું કહેવું છે કે જે 50 ટકા મર્યાદાની વાત કરવામાં આવી રહી છે તે બંધારણીય વ્યવસ્થા નથી. સરકારે કહ્યું કે આ સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણયથી આવ્યું છે, તેથી આ સ્થિતિમાં એવું નથી કે આનાથી આગળ અનામત આપી શકાય નહીં.
